Eliza Orzeszkowa to znana i ceniona polska pisarka i publicystka epoki pozytywizmu, dwukrotnie nominowana do Nagrody Nobla. Eliza Orzeszkowa jest autorką wielu powieści, opowiadań i noweli, między innymi „Nad Niemnem”, „Pamiętnika Wacławy” oraz „Gloria victis”.
Eliza Orzeszkowa z domu Pawłowska urodziła się 6 czerwca 1841 roku w Milkowszczyźnie, w rejonie grodzieńskim, na terenie obecnej Białorusi. Przez kilka lat uczyła się na pensji prowadzonej przez siostry zakonne benedyktynki-sakramentki w Warszawie, gdzie zaprzyjaźniła się Marią Konopnicką. W 1858 roku, w wieku niespełna siedemnastu lat wyszła za mąż za starszego o szesnaście lat Piotra Orzeszko i zamieszkała w jego majątku w Ludwinowie. Eliza, wówczas już Orzeszkowa, zaangażowała się w działalność społeczną, między innym poprzez założenie szkółki dla wiejskich dzieci.
Podczas powstania styczniowego pisarka wspierała partyzantów; w 1863 roku w majątku Orzeszków w Ludwinowie przebywał przez dłuższy czas Romuald Traugutt, czego efektem było późniejsze aresztowanie Piotra Orzeszki przez rosyjską policję i zesłanie go na Syberię. Po konfiskacie majątku w Ludwinowie Eliza Orzeszkowa wróciła na Milkowszczyznę i zaczęła starać się o unieważnienie małżeństwa – rozwód uzyskała w 1869 roku. Między 1879 a 1882 rokiem prowadziła wypożyczalnię i księgarnię wydawniczą w Wilnie publikującą polskie książki. Ta została zamknięta przez władze rosyjskie, a samą Orzeszkową skazano na internowanie w Grodnie, gdzie mieszkała już do końca życia.
Eliza Orzeszkowa rozpoczęła współpracę z warszawskimi czasopismami w latach sześćdziesiątych XIX wieku – publikowała między innymi w „Gazecie Polskiej”, „Przeglądzie Tygodniowym” oraz tygodniku „Bluszcz”. Zadebiutowała opowiadaniem „Obrazek z lat głodowych”, który ukazał się na łamach „Tygodnika Ilustrowanego”, lecz większą popularność zyskała dopiero w 1873 roku, gdy ukazała się powieść „Marta”, poświęcona zagadnieniu edukacji i wychowania kobiet. Książka jest jedną z pierwszych polskich powieści otwarcie nawołujących do emancypacji kobiet.
Najbardziej monumentalnym dziełem Elizy Orzeszkowej jest wydana w 1888 roku powieść „Nad Niemnem”, ceniona przez krytyków za przedstawienie przekroju społeczeństwa i szczegółowo opisane tło fabularne powieści, zgodne z duchem realizmu.
Spod pióra Elizy Orzeszkowej wyszło również wiele artykułów, rozpraw i wypowiedzi publicystycznych, między innymi „Patriotyzm i kosmopolityzm” oraz „Kilka słów o kobietach”. Eliza Orzeszkowa była dwukrotnie nominowana do Nagrody Nobla w dziedzinie literatury – pierwszy raz 1905 roku, następnie w 1909.
Pisarka zmarła w 18 maja 1910 roku w Grodnie. Została pochowana na katolickim cmentarzu parafialnym w Grodnie u boku swojego drugiego męża Stanisława Nahorskiego.
Źródło: https://merlin.pl/a/eliza-orzeszkowa/
Warto zobaczyć: https://www.youtube.com/watch?v=72rRFuGUFzw
